ترکیبات شیر مادر از نظر انرژی درشت‌مغذی‌ها (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) و انواع ریزمغذی‌ها (ویتامین‌ها و املاح معدنی) کاملاً منطبق با نیازهای شیرخوار در زمان‌های مختلف رشد او است. سال اول پس از تولد، یکی از سال‌های پر تغییر و بحرانی از نظر رشد و نمو است. به عبارتی در پنج‌ماهگی، وزن نوزاد به بیش از دو برابر و در یک‌سالگی به سه برابر زمان تولد می‌رسد.
سریع‌ترین افزایش تعداد سلول‌های مغزی در دوران جنینی و طی 6-5 ماه بعد از تولد بوده و در این زمان، تنها تغذیه انحصاری با شیر مادر در 6-4 ماه پس از تولد می‌تواند این نیاز را به‌خوبی تأمین کند.
دوران نوزادی
در نوزادانی که به‌موقع متولد شده‌اند، تغذیه با شیر مادر تمام ویتامین‌ها و املاح معدنی مورد نیاز به استثنای ویتامین D را فراهم می‌کند.
به همین دلیل برای شیرخوار، بعد از تولد، استفاده از مکمل ویتامین D که اکثراً به صورت قطره خوراکی ویتامین A و D است و قرارگرفتن در معرض نور خورشید (حدوداً 10 دقیقه در روز) توصیه می‌شود. گاهی اوقات برای برخی شیرخواران- بنا به تشخیص متخصصین- استفاده از قطره مولتی‌ویتامین که علاوه بر ویتامین D محتوی سایر ویتامین‌ها هم هست، تجویز می‌شود.
بعد از 6ماهگی
کودک بعد از 6ماهگی وارد مرحله جدیدی از زندگی می‌شود. در این زمان، شیر مادر به‌تنهایی برای تأمین نیاز سلول‌های در حال رشد او کافی نیست و باید بخشی از این نیاز از غذاهای مختلف تأمین شود. چگونگی شروع تغذیه تکمیلی، استفاده درست از انواع غذاها و رعایت بهداشت در تهیه آنها، در روند سلامت و رشد کودک حائز اهمیت است.
بعد از 6-4 ماهگی، ذخایر جنینی آهن در بدن کودک کاهش یافته و دیگر نیاز او را تأمین نمی‌کند. از آنجا که شیر مادر نیز آهن کمی دارد، همراه با شیر و غذای کمکی، از سن 6ماهگی، استفاده از مکمل آهن نیز برای کودک توصیه می‌شود.
همچنین در مناطقی که به طور طبیعی، مقدار فلوراید در آب آشامیدنی کم‌تر از میزان لازم است، گاهی اوقات استفاده از فلوراید نیز برای سلامت دندان‌ها، توسط متخصصین تجویز می‌شود. رشد مناسب و طبیعی کودک، یک عامل مهم در ارزیابی وضعیت تغذیه اوست. زمانی که انرژی و مواد مغذی به مقدار کافی تأمین نشود، رشد کودک ناقص شده و سلامت او به مخاطره می‌افتد.
بعد از دو سالگی
بعد از دوسالگی تا زمان بلوغ، عموماً به عنوان دوره پنهان رشد تعبیر می‌شود. این پدیده جزو تغییرات عمده و آشکاری است که در دوران نوزادی رخ می‌دهد. البته این مسأله بدان معنی نیست که نیازهای تغذیه‌ای کودک نادیده گرفته شود. انرژی و مواد مغذی گوناگون با مصرف کافی و متنوع از گروه‌های غذایی مختلف می‌تواند به‌خوبی نیاز کودک را برآورده کرده و ذخایر لازم را برای ورود به دوران بحرانی بلوغ فراهم کند.
این مهم تنها با ایجاد و تثبیت عادات و انتخاب‌های غذایی صحیح در کودکان صورت می‌گیرد. در آن دسته از کودکانی که الگوی مصرف غذایی نادرستی داشته و نیازهای تغذیه‌ای‌شان از طریق وعده‌های اصلی و میان‌وعده‌های روزانه تأمین نمی‌شود به مرور زمان، علائم کمبود بروز می‌کند.
آهن، یکی از ریزمغذی‌هایی است که در اکثر کودکان به علت نامناسب‌بودن وضعیت تغذیه، ذخایر اندکی در بدن دارد و کمبود آن به صورت کم‌خونی فقر آهن بروز می کند. عدم مصرف انواع گوشت- به ویژه گوشت قرمز- و جایگزین‌شدن تنقلات و خوراکی‌های کم‌ارزش به جای میوه‌ها و سبزی‌های تازه که منبعی غنی از ویتامین C و اسید فولیک هستند، می‌تواند در ایجاد این شکل، تأثیر به‌سزایی داشته باشد.
در کودکانی که دچار کم‌خونی هستند، مصرف مکمل آهن، اسید فولیک و سایر مواد مغذی مؤثر در خون‌سازی، بنا به تشخیص متخصصین توصیه می‌شود.
بعد از دوران نوزادی، مجدداً سرعت رشد در نوجوانی افزایش می‌یابد. با توجه به جهش رشدی که در این زمان به وجود می‌آید، تغذیه درست و کامل دارای اهمیت بسیاری است ولی در مقابل افزایش نیازهای غذایی در این دوران، اکثر نوجوانان دچار مشکلات تغذیه‌ای گوناگون هستند.
حذف وعده صبحانه، تمایل بیشتر به مصرف غذاهای سریع و آماده که اکثراً میزان مواد مغذی آنها پایین بوده ولی مقدار انرژی و چربی بالایی دارند و مصرف زیاد تنقلات پرانرژی و چرب علاوه بر ایجاد اضافه‌وزن و چاقی در نوجوانان، کمبودهای تغذیه‌ای مثل کم‌خونی ناشی از فقر آهن را نیز در آنها سبب می‌شود؛ به ویژه که نیاز به آهن در این زمان به خاطر رشد و افزایش حجم عضلات در پسران و شروع عادت ماهیانه در دختران، بالا می‌رود.
به همین دلیل، در صورت وجود علائم اولیه کمبود، بنا به نظر متخصصین مصرف مکمل آهن و سایر مواد مغذی لازم ضرورت می‌یابد. در این دوران برای رشد و استحکام استخوان‌ها نیاز به کلسیم نیز بیشتر می‌شود. در آن دسته از نوجوانان که به هر دلیل از جمله حساسیت به پروتئین شیر و فرآورده‌های آن، عدم تحمل لاکتوز و... به مقدار کافی از مواد غذایی این گروه استفاده نمی‌کنند، دریافت مکمل کلسیم ضروری است.
در پایان باید افزود که پایین‌بودن چگالی مواد مغذی در رژیم غذایی روزانه اکثر کودکان و نوجوانان و در مقابل، بالابودن نیازهای تغذیه‌ای آنها می‌تواند خطر بروز کمبود ریزمغذی‌ها را در آنها افزایش دهد. به همین دلیل، تجویز یک مکمل متعادل مولتی‌ویتامین و مواد معدنی برای حصول اطمینان از دریافت کافی تأمین ذخایر ریزمغذی‌ها حائز اهمیت است. البته باید توجه داشت که مکمل‌ها نمی‌توانند جایگزین انتخاب‌های صحیح و عادات غذایی مناسب شوند.
رژیم غذایی روزانه باید حاوی مقادیر کافی و متناسب از شیر و فرآورده‌های آن، انواع گوشت و جانشین‌های آن میوه‌ها، سبزی‌ها، غلات و حبوبات باشد. مصرف خوراکی‌ها و غذاهای رنگی و افزودنی‌ها و طعم‌دهنده‌های متنوعی که دارای مقادیر فراوانی چربی و نمک بوده می‌تواند بروز بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات تغذیه‌ای را در این گروه‌های سنی افزایش دهد و سلامت آنها را به خطر بیندازد.
